پیشرفت هر کشوری وابسته به فعالیتهای عمرانی انجام گرفته در آن کشور است. امروزه با پیشرفت تكنولوژی و افزایش جمعیت، ساخت تر یا ساختمانهای جدید، با تخریب ساختمانها و سازهای متعددی در سراسر دنیا صورت می گیرد و برای ایجاد ساختمانهای بلند مرتبه مواجه هستیم که این فعالیتها ضایعاتی را به دنبال خواهد داشت. ضایعات ساختمانی حدود % 51 03 وزن کل پسماندهای جامد و بیش - از نصف پسماند شهری را به خود اختصاص می دهد. هر چند این نوع زباله نسبت به زباله های خانگی خطرات آلودگی کمتری دارد به نوبه خود، به علت حجیم بودن، باعث بوجود آمدن مشكلات زیست محیطی و مناظر ناپسند می گردد. به منظور دستیابی به یك برنامه مدیریتی صحیح برای رفع مشكل مواد زاید جامد و بخصوص ضایعات ساختمانی بایستی این مسأله از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار بگیرد . دفع نامناسب زائدات حاصل از ضایعات سنگ بری می تواند تأثیرات زیست محیطی مربوط به خود را به دنبال داشته باشد، مدیریت صحیح زیست محیطی پسماندها و زائدات میتواند به پاکیزگی محیط زیست کمك می کند. علاوه بر آن مشكلات زیست محیطی می توانند مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مهمی را برای دولت ها ایجاد کنند. لذا دو راهكار پیش رو داریم اول آنكه مصالحی را که ویژگی های اولیه آن ها حفظ شده است مجدداً در ساخت و سازها به کار ببریم و راه حل مهم دیگر، تولید مصالح جدید با قابلیت بازیافت و سازگار با محیط زیست است که کمترین آسیب را به منابع طبیعی وارد کند.
دراین مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای و اسنادی به بررسی اهمیت بازیافت ضایعات سنگ میپردازیم. در مطالعات انجام شده مشخص شد اغلب صاحبان صنایع سنگبری از امكان بازیافت باطله ها و اقدامات انجام شده در سایر شهرها و گاهی در سایر کشورها اطلاع داشته و بازیافت را به عنوان بهترین راهكار در نظر میگیرند.
رابطه بین انسان و محیط زیست در حال خارج شدن از اعتدال است. آلودگی خاک، آب، هوا نظام اکولوژیك را تهدید میکند و تخلیه ضایعات در محیط زیست از عوامل اصلی این آلودگی است. بدون هماهنگی انسان با طبیعت، زندگی امكان پذیر نیست و باید خود را ملزم به رعایت اصولی کند که مكانیسم ساز و کار طبیعت را از بین نبرد. صنعتی شدن بسیاری از معضلات بشر را حل کرده ولی متأسفانه رابطه منطقی انسان را با محیط بریده است، ذخایر و منابع طبیعی از بین میروند و بااستفاده بی رویه انسان از طبیعت همه چیز بر هم خواهد ریخت و خطر به حدی است که برای نسل های آینده بحرانهای بسیار جدی پیش بینی شدهاست.
انسان، محیط زیست خود را که از ازل پاکیزه بود آلاییده است و اینك در آرزوی یك محیط زیست پاکیزه است اما درست برخلاف آرزوهایش گام بر میدارد و خاک را از وجود نخاله های ساختمانی سرریز میکند. انسان همیشه کوشیده است که زباله را در خاک شهری دفن کند ولی اینك و کم کم شهرها دارند در زباله و نخاله دفن میشوند. تولید نخاله های ساختمانی اینك بر نگرانی های دوستداران محیط زیست افزوده است.
در صنایع سنگ بری ملی فرآیند برش و پردازش، بخشی از سنگها تبدیل به پسماند و باطله های سنگ بری میشود که دفع نامناسب آنها میتواند اثرات زیست محیطی نامطلوبی داشته باشد. در حال حاضر برنامهریزی درست و مناسبی برای مدیریت دفع پسماندهای تولید شده در صنایع سنگ بری وجود ندارد.دفع پسماند جامد و لجن تولید شده باعث ایجاد آلودگی خاک در محوطه کارخانه و زمینهای اطراف میشود. لازم است موضوع از طرف ارگانهای مسئول مورد توجه قرار گیرد.
امروزه مدیریت پسماندهای شهری یكی از مسائل مهم در کلیه کشورهای دنیا به ویژه از جنبه های زیست محیطی است که در صورت نامناسب بودن میتواند منجر به ایجاد آلودگیهای زیستمحیطی و خطرات بهداشتی گردد.
براساس بررسی به عمل آمده در ایران میزان پسماندهای جامد 53 تن در سال می باشد که 78 % آن از طریق دفن، دفع میگردد. /083/ شهری 897جمع آوری، حمل و نقل، بازیافت و دفع نخاله های سنگ بریها از اهمیت ویژهای برخوردار است.
معمولاً نخاله های سنگ بری به دلیل حجیم بودن، فضای زیادی را اشغال میکنند و دفع آنها در محلهای دفن زباله منجر به کاهش عمر مفید این محلها میشود. در بسیاری از شهرهای کشور ما، نخاله های سنگ بری به صورت تلنبار در فضای باز دفع میشوند و بازیافت نخاله های ساختمانی نیز به صورت خیلی محدود به صورت فروش به کارخانجات سنگ کوبی و تبدیل به موزاییك و ... صورت میپذیرد.
نخاله های ساختمانی چیست؟
نخاله ساختمانی به مواد زاید جامدی اطلاق میشود که از تغییر وضع، تعمیر و از نو بنا کردن سازه ها از قبیل راه ها و یا ساختمان های مسكونی و تجاری و اداری و ... در شهرها حاصل میشود.
1 2 . مخاطرات زیست محیطی نخاله های ساختمانی و تخریب: - حجم بسیار زیاد نخاله های ساختمانی و دفع غیر اصولی آنها مشكلات بسیار فراوانی برای شهرها ایجاد میکند که اهم آنها عبارتند از:-5 مشكلات زیست محیطی، 2 نیاز به مكان دفن زباله، 0 ایجاد چشم انداز نامناسب.
-افرون بر مسایل فوق، به دلیل نیاز روز افزون به مصالح سنگی، برداشت از منابع طبیعی که اغلب در مسیر رودخانه ها وجود دارند، منجر به بروز سیلابهای خطرناک شدهاست. همچنین ریختن نخاله های ساختمانی در کنار یا بستر رودخانه ها موجب تغییر نظام طبیعی رودخانه و ورود مواد مضر موجود در این نخاله در چرخه آب های زیرزمینی میشود. پسماندهای ساختمانی و عمرانی اگر چه خطرات کمتری نسبت به مواد زائد جامد شهری برای سلامت بشر و محیط زیست دارند ولی دفع بی رویه و مدیریت ناصحیح این پسماندها پس از دفع، میزان خطر این پسماندها را تشدید میکند.
گچ و آهك موجود در این پسماندها، در مقادیر زیاد به صورت شیرابه وارد آب های سطحی و زیرزمینی شده و ضمن بالا بردن قلیائیت آب، طعم تلخی نیز به آب می دهد. وجود قلیائیت زیاد می تواند سبب واکنش هایی بین قلیائیت و بعضی کاتیون ها در آب شود. در برخی از موارد رسوب حاصل می تواند باعث مسدود شدن خلل و فرج خاک شود. گچ میتواند تغییر در ترکیب شیمیایی خاک را سبب شود. برخی از فلزات سنگین و ترکیبات آنها از جمله سرب، روی، مس و غیره که در مصالح و اجزای ساختمان به کار رفتهاند بر اثر تخریب بنا به شكل ترکیب و فلز در محیط تخلیه میشوند.
برخی از فلزات موجود در نخاله های ساختمانی، تحت تأثیر شرایط خاک به صورت ترکیبات محلول وارد آب های سطحی و زیر زمینی شده، علاوه بر آن که آب را به مواد سمی آلوده میکنند ممكن است طعم آب را نیز تغییر دهند. فلزات مس و روی اثر تشدید کنندگی داشته و در مواقعی که هر دو موجود باشند اثر سمی بر گونه های بیولوژی خاک خواهند داشت.
وجود لوله های سربی خطر مهمی برای ارگانیسمهای موجود در آب و خاک است. آلومینیوم تحت شرایط اسیدی خاک وارد جریانهای آبی شده که میتواند برای موجودات آبزی به ویژه ماهیان بسیار مهلك باشد. اگر چه ضایعات ساختمانی جزو کم خطر ترین انواع پسماند یعنی پسماندهای عادی طبقه بندی میشوند ولی از اوایل دهه 93 براساس مطالعاتی که صورت گرفته، مشخص شده است که مواد زائد خطرناک مانند چسب، رنگ و رزین ها، هر چند ناچیز، همراه نخاله ها ممكن است خطراتی را برای محیط زیست و انسان ایجاد نماید.
در واقع نخاله های ساختمانی را نمیتوان در شمار زباله های بیزیان ردهبندی کرد. صدها بیماری از بستر این نخاله ها به سوی زندگی کودکان ما روانه است اینها سبب جذب پشه خاکی و رواج بیماری سالك میشود. وجود نخاله های ساختمانی در کنار تخریب فضاهای آباد شهری که به بهای سنگین مالیات مردم پدیده
آمدهاست زمینه برخورد خودروها با نخاله ها را نیز در تاریكی شب فراهم میآورد.
زایدات کارخانجات سنگبری در مقایسه با زباله های معمولی شهری دارای مواد تجزیه پذیر و فاسد شدنی نمیباشند، از این رو مشكل بو جذب حشرات و جوندگان و تولید شیرابه در اثر تجزیه مواد آلی در مورد آنها وجود ندارد.
البته طبیعی است که اگر این باطله ها دارای مواد سمی باشند. در اثر نفوذ آبهای سطحی حاصل از بارندگی، این مواد میتوانند به شكل محلول در آمده و منابع آب سطحی و سفره های آب زمینی را آلوده نمایند. این زایدات نسبت به زباله های شهری دارای وزن حجمی بیشتری هستند و در حمل آنها باید این مورد در نظر گرفته شود. دفع و انباشته شدن این مواد میتواند آسیبهایی را به محیط زیست برساند که از مهمترین آنها میتوان به تخریب پوشش گیاهی منطقه دفع، تغییر توپوگرافی منطقه دفع و در نتیجه تغییر احتمالی مسیر آبهای سطحی و روان آبها و احتمال فرسایش خاک ، ورود ترکیبات غیر بومی به خاک منطقه و آلودگی احتمالی خاک توسط مواد وجود در باطله ها و تخریب چشم انداز منطقه اشاره نمود.
همانگونه که میدانیم در صنعت ساختمان سازی، استفاده از سنگها با توجه به ویژگی های فیزیكی و ظاهری آنها موضوع اجتناب ناپذیری بوده و در دیوار کف، پله، نما، پیاده رو و ... از سنگها استفاده فراوان به عمل میآید. بدیهی است که لازمهی تأمین سنگهای ساختمانی و نما، استخراج بیشتر این سنگها از معادن و فرآوری آنها در کارخانجات سنگ بری است که در طی این فرآوری بخشی از سنگ معدن به دلایل مختلف از جمله روشهای نادرست استخراج در معادن و عدم بهرهگیری از تجهیزات مدرن در کارخانجات سنگ بری، عدم استفاده از کارگران ماهر، کیفیت پایین خود سنگ و نیز در طی فرآیند برش تبدیل به ضایعات و یا به عبارتی باطله های سنگ بری میشود که نهایتاً بایستی دفع شوند.
یكی از مهمترین نتایج منفی صنعت سنگ ساختمانی براکوسیستم طبیعی زمین، انباشت حجم عظیمی)سالانه حدود 57 میلیون تن( از ضایعات )خصوصاً ضایعات کارخانجات فرآوری سنگ( به صورت دپوهای رها شده در سطح زمین است. این کار باعث تأثیر مستقیم بر محیط زیست توسط واکنشهای ژئو شیمیایی میشود.
اثرات ژئوشیمایی منفی بر اکوسیستمهای طبیعی، آلودگی آبها، از بین رفتن پوشش گیاهی و تأثیر منفی آن بر اکوسیستم منطقه و زندگی حیوانات، از بین رفتن شكل و چشم انداز طبیعی زمین، انتشار ذرات گرد و غبار و مواد سمی در هوا، دست خورده شدن خاکها و آلودگی صوتی از مهمترین تأثیرات منفی این عمل بر اکوسیستم آبی، خاکی، هوا و موجودات زنده است.
سنگهای دپو شده در اثر گذشت زمان با ترکیبات موجود در هوا و آب باران و به کمك کاتالیزور اشعه ماورای بنفش خورشید
واکنش شیمیایی میدهند. نوع این واکنشها بستگی به جنس سنگها دارد.
سنگ سمنت پلاست